Οι αγώνες του 114 και του 15%. 1962-63

Οι αγώνες του 114 και του 15%. 1962-63

Το περίεργο σύμπλεγμα του αστυνομικού και του φοιτητή (Φωτογραφία από το Αρχείο της ΕΜΙΑΝ)θυμίζει χορευτική φιγούρα. Όμως, ο φοιτητής και ο αστυνομικός δεν χορεύουν ζεϊμπέκικο. Βρισκόμαστε στο πύρινο έτος του 1962 και στους αγώνες που έμειναν στην ιστορία σαν αγώνες του 114. 
Οι φοιτητές θέλουν να σαρώσουν την σαπίλα. Θέλουν να διώξουν τους χαφιέδες από τα Πανεπιστήμια και να καταργήσουν το σπουδαστικό τμήμα της ασφάλειας. Θέλουν καλύτερα κτίρια, αύξηση των κονδυλίων και ελευθερία στη σκέψη. Βροντοφωνάζουν «Δεν χωράμε στα ψυγεία!» και υψώνουν ελληνικές σημαίες με τον αριθμό 114, αποφασισμένοι να αναλάβουν την ευθύνη για την μοίρα τους. Το 114, ήταν το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος που όριζε ότι η φύλαξή του επαφιόταν στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Οι αστυνομικοί καταπατούν το άσυλο και χτυπούν τους φοιτητές με γροθιές και ρόπαλα. 

Φωτο: Οι αστυνομικοί εισβάλλουν στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου για να συλλάβουν και να δείρουν τους φοιτητές (Αρχείο Ντούνια Κουσίδου- Σταύρου Σταυρόπουλου)
Οι αγώνες για το 114 έχουν αιτία την ασφυξία που προκαλεί το αυταρχικό καθεστώς της παλαιοκομματικής δεξιάς. Σαν αρχή θεωρείται το έτος 1959, όταν οι φοιτητές διεκδικούν το φοιτητικό εισιτήριο. Οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Παιδείας αρχικά εμπαίζουν και χρονοτριβούν και η αστυνομία χαρακτηρίζει τις φοιτητικές διαδηλώσεις κομμουνιστικές που έχουν σκοπό την «διασάλευση της τάξεως». Τελικά, ύστερα από συγκρούσεις η κυβέρνηση παραχωρεί πάσο στους φοιτητές.

Τον Απρίλιο του 1962, οι φοιτητές ξεκινούν νέους αγώνες που μένουν στην ιστορία σαν αγώνες του 114. Έχει προηγηθεί (31 Μαρτίου 1962), μία διαδήλωση φοιτητών της Φυσικομαθηματικής Σχολής που αντιδρούσαν στην απόφαση του ΟΤΕ να τους αποκλείει από τους διορισμούς στον οργανισμό. Ο ΟΤΕ, ήθελε να αποκτήσει ανώτερα στελέχη που να προέρχονται μόνο από το Πολυτεχνείο και οι φυσικομαθηματικοί συγκεντρώνονται στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου για να διαμαρτυρηθούν. Όμως, η αστυνομία καταλύει το άσυλο, εισβάλει μέσα στον χώρο του Πανεπιστημίου και βάφει την διαδήλωση στο αίμα. Από εδώ και πέρα, κυρίαρχο δεν είναι το αίτημα του διορισμού στον ΟΤΕ, αλλά ο σεβασμός στο φοιτητικό άσυλο και η ελευθερία στον Πανεπιστημιακό χώρο. Έτσι, ένας αγώνας για επαγγελματική κατοχύρωση μετατρέπεται σε αγώνα υπέρ της ελευθερίας. Τα επεισόδια κλιμακώνονται με νέες διαδηλώσεις και νέες αστυνομικές επεμβάσεις που δείχνουν ένα σκληρότατο πρόσωπο μιας δημοκρατίας που συμπεριφέρεται με σχεδόν φασιστικό τρόπο. Η αστυνομία, έχει ανάμεσα στους φοιτητές πράκτορες και υπάρχουν ακόμη και φοιτητικές οργανώσεις (ΕΚΟΦ, ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΙ κ.α) που πολλά μέλη τους συνεργάζονται με την αστυνομία. 

Η κραυγή για ελευθερία στα Πανεπιστημιακά ιδρύματα κυριαρχεί στις διαδηλώσεις και σταδιακά μετατρέπεται σε κραυγή για ελευθερία στην ελληνική κοινωνία που καταδυναστεύεται από ένα κράτος χωροφύλακα. Σημαία του αγώνα γίνεται ένα νούμερο, το 114. Το νούμερο αυτό αντιστοιχούσε στο ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος του 1952 που όριζε ότι «η υπεράσπιση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων». Στην Ακρόπολη, στο Υπουργείο Βιομηχανίας και στο Πανεπιστήμιο, υψώνονται ελληνικές σημαίες που στο κέντρο τους αναγράφουν τον αριθμό 114. Κεντρικό σύνθημα στις φοιτητικές συνελεύσεις είναι ο λόγος του Ρήγα Φεραίου «Συλλογάται καλά όποιος συλλογάται ελεύθερα». Η εξέγερση του 1962 θυμίζει αρκετά την εξέγερση του 1973, όταν οι φοιτητές αγωνίζονται κατά των φασιστικών δομών της κοινωνίας. 

Οι αγώνες του 15%. 
Τον Δεκέμβριο του 1962, παρατηρείται μία εκπληκτική άνοδος του φοιτητικού κινήματος. Οι φοιτητές είναι αποφασισμένοι να αλλάξουν την λογική της Ψωροκώσταινας, που ξοδεύει αφειδώς στους γάμους της πριγκίπισσας Σοφίας, ενώ παρέχει πενιχρά κονδύλια για να σπουδάσουν τα παιδιά της. Οι νέοι απαιτούν την αναγέννηση της παιδείας. Θέλουν καλύτερα Πανεπιστήμια, καλύτερα σχολεία, καλύτερα βιβλία, καλύτερες συνθήκες σπουδών. Οργανώνονται ογκώδεις διαδηλώσεις που ζητούν το 15% του εθνικού προϋπολογισμού να διατίθεται στην παιδεία. Τα συνθήματα που ακούγονται είναι:

-Προίκα στην Παιδεία 
-Να σπουδάζουν οι φτωχοί 
-Οι ξένοι πηγαίνουν στα άστρα κι εμείς στα υπόγεια 
-Μάθημα στο Μον Παρνές  

Η κυβέρνηση Καραμανλή που αντιδρά με βίαιο και αστυνομικό τρόπο, εκφράζει απόλυτα την ψυχροπολεμική λογική της μετεμφυλιακής κοινωνίας που κλεινόταν από τον κομμουνιστικό φόβο. Αυτός ο φόβος ήταν η κύρια αιτία γένεσης παρακρατικών ομάδων που σαν τα καρκινώματα προσέβαλαν τον κρατικό μηχανισμό και τελικά επέφεραν τον θάνατο της ίδιας της δημοκρατίας.Στην κυβέρνηση της ΕΡΕ, υπάρχουν στελέχη (όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος) που φαίνεται να ενδιαφέρονται για τη δημοκρατία και τους νέους. Όμως, και αυτά τα στελέχη αδυνατούν να κατανοήσουν το κλίμα και στέκονται τελικά ανήμπορα τραγικά στοιχεία. Επιβάλλονται οι ομάδες που επισείουν τον κόκκινο κίνδυνο και εκείνοι που θα έπρεπε να ηγηθούν, τελικά έπονται. Η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι τα πάντα είναι καθοδηγούμενα από τη Μόσχα και οι προοδευτικές φοιτητικές κινητοποιήσεις, εκλαμβάνονται σαν παραλλαγμένη κομμουνιστική επίθεση που προσπαθεί να κερδίσει με δημοκρατικούς τρόπους τον χαμένο πόλεμο του 1949. Οι κινήσεις είναι πεισματικά τυφλές. Στην πραγματικότητα ο εμφύλιος συνεχίζεται.